Güneş Enerji Santralleri Hangi Evler İçin Avantajlı ?

● Artan enerji maliyetleri ve sürdürülebilirlik kaygıları Çatı GES’lere olan ilgiyi artırıyor. Peki sistem hangi evler için daha uygun? ● Fulya Öktem

Elektrik faturalarında son yıllardaki hızlı yükseliş, tüketicileri alternatif çözüm arayışlarına yönlendiriyor. Bu noktada konutların çatılarına veya cephelerine kurulan güneş enerjisi santrallerine kısaca Mesken GES’e talebin artması dikkat çekiyor. Mesken GES’e ilginin artmasında temiz enerji hassasiyeti ve elektrikli araç kullanımı da etkili oluyor.

Türkiye’deki Mesken GES sayısının konut stokunun yüzde 1’inden az olduğu, yaklaşık 20 bin müstakil konutta söz konusu sistemin bulunduğu tahmin ediliyor. Almanya’da ise 2023’ün ilk yarısı itibarıyla tescil edilen güneş enerjisi sisteminin 3 milyona ulaştığı, 2024’ün başına kadar 4 milyon sistemin kurulmasının beklendiği belirtiliyor.

Güneş enerjisi açısından daha şanslı olan Türkiye ile kuzeydeki Almanya arasındaki bu büyük makasın nedenleri arasında; ülkeler arasındaki kişi başı gelir seviyesi, GES izin süreçleri, yenilenebilir enerji hedefleri, konut stokunun kompozisyonu ve teşvik mekanizması sayılabilir.

Mesken GES, lisanssız elektrik üretimine ilişkin düzenlemelere tabi olarak kuruluyor.

İzinleri ise ortalama üç ile altı ay arasında alınabiliyor. Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED) Yönetim Kurulu Üyesi Hakan Hızarcıoğlu; çağrı mektubu, elektrik ve statik proje onayları, belediye uygunluk izinleri ve kabul süreçlerinin uzunluğunun sisteme ilgiyi azalttığını ifade ediyor. GENSED bünyesindeki Mesken GES grubunda süreçlerin sadeleştirilmesi dahil pek çok konuda çalışmalar yürüttüklerini belirten Hızarcıoğlu, kolaylaştırılmış süreçlerle her yıl en az 1GW gücünde Mesken GES kurulmasının mümkün olduğunu belirtiyor.

Yaşar Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölüm Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Emrah Bıyık, bir konutun tüm elektrik ihtiyacının GES ile sağlanabileceğini belirtiyor. Türkiye’de konutlarda aylık ortalama elektrik enerjisi tüketiminin, ısıtma/soğutma dışında, 250 kWh civarında olduğunu belirten Emrah Bıyık, söz konusu tüketim için 15 metrekarelik bir panel alanına sahip 3 kWp kurulu güçteki bir GES’in yeterli olacağını söylüyor. Buna ısıtma/ soğutma da eklenince daha yüksek kapasitede bir GES gerekiyor. Tüketicinin ihtiyacını karşılayacak GES gücünün belirlenmesinde mevsimsel güneşlenme süreleri, çatı eğimi ve yönelimi, bölgesel sıcaklıklar ve benzeri yerel koşullar rol oynuyor.

GES kurulacak konutta en az bir elektrik aboneliği bulunması ve belirli bir tüketimin olması gerekiyor. Elektrik dağıtım şirketiyle yapılan sözleşme ile meskene çift yönlü sayaç takılıyor. Mesken GES ile üretilen enerjinin fazlası şebekeye satılıyor, üretilen enerji yeterli değilse meskene şebekeden enerji alınıyor. Burada da mahsuplaşma uygulaması devreye giriyor. GENSED Üyesi Hakan Hızarcıoğlu, mevsimsel farklar göz önüne alınarak üretilen elektriğin azami verimde kullanılabilmesi için aylık mahsuplaşma yerine yıllık mahsuplaşmaya geçilmesinin elzem olduğunu, bu sayede tüketicinin gereksiz yere fazla fatura ödemek zorunda kalmayacağını belirtiyor.

Mesken GES’in ilk yatırım maliyeti ne?

Solino Energy Genel Müdürü Mehmet Hakan Bescelioğlu, müstakil konutta 1.500 TL elektrik faturası ödeyen tüketicinin yaklaşık 10 bin dolar yatırımla anahtar teslim olarak Mesken GES’e sahip olabileceğini söylüyor. Arçelik ise meskenlerde 10 kW’lık güneş enerji sisteminin ilk yatırım maliyetinin 12 – 13 bin dolar + KDV civarında olduğunu belirtiyor. GENSED Üyesi Hakan Hızarcıoğlu ise Mesken GES yatırımının kendini geri ödeme süresinin yaklaşık 7-9 yıl arasında olduğunu belirtiyor.

Peki mesken GES’in kullanım süresi ne? Arçelik, solar panellere 12 yıl ürün garantisi ve 25 yıl sonunda yüzde 83 lineer performans garantisi verdiğini ifade ediyor. Şirket, solar panel kurulumlarının ilk başladığı Avrupa’da 30 yılı aşkın süredir çalışan sistemlerin mevcut olduğunu vurguluyor.

Solino Energy Genel Müdürü Bescelioğlu, Mesken GES’in özellikle Avrupa da ‘TAK&UNUT’ sistemler olarak kullanıldığını, sadece yıllık rutin bakımlarının yapıldığını söylüyor. Arçelik ise senede en az iki kere sistemin hem enerji üreten hem de statik bileşenlerinin kontrol edilmesinin performans sürekliliği için önemli olduğunu, maliyetin ise proje büyüklüğüne göre değiştiğini belirtiyor.

Hangi evde kullanımı avantajlı?

Arçelik, güneş enerjisi sistemlerinin hem müstakil konutlarda hem de apartmanlarda benzer verimlilikte kullanılabileceğini, ancak apartmanlarda tüm kat maliklerinin onayının gerekmesi, daha sınırlı çatı alanlarının bulunması ve ortak enerji kullanımı düşünüldüğünde, güney cephede kurulacak yüksek verimli güneş panellerinin tercih edilmesi gerektiğini vurguluyor. Apartman ve sitelerde kurulan GES ile asansör, aydınlatma gibi ortak alanlardaki enerji ihtiyacı karşılanırken, müstakil evlerde çatıya kurulan sistem ile tüm evin enerji ihtiyacını karşılamak mümkün oluyor. Bu detaylar ışığında Mesken GES’in kurulumunda öncelikli odağın müstakil konutlar olduğu vurgulanıyor.

Mesken GES’in ürettiği fazla enerji konut için depolanabiliyor mu?

Mesken GES sistemine enerji depolama özelliği ekleyerek Bataryalı Hibrit Mesken GES kurulumu yapmanın da mümkün olduğu belirtiliyor. Dr. Emrah Bıyık, piyasadaki iki üründen jel akü ile depolama çözümünde ilk yatırım maliyetinin yüzde 25 civarında, daha uzun vadeli olan lityum batarya ile depolama çözümünde ise maliyetin yarı yarıya arttığını belirtiyor. İlk yatırım maliyetindeki bu kayda değer artışa rağmen konutun kendi ürettiği enerjiyi depolaması uzun vadede tüketiciye büyük tasarruf sağlıyor. Jel akülerde kullanım ömrü 5-6 yıl, lityum bataryalarda 8-10 yıl arasında bulunuyor. Dr. Emrah Bıyık, elektrikli araç sektöründeki gelişmeler ve kullanımındaki artışla birlikte önümüzdeki beş yıl içinde mesken GES için depolama çözümlerinin kolaylaşıp ucuzlayacağını öngörüyor.

GENSED Üyesi Hakan Hızarcıoğlu da son dönemde Bataryalı Hibrit Mesken GES kurulumlarında artış görüldüğünü, özellikle son dönemde artan elektrikli araç kullanımına bağlı olarak elektrik ihtiyacının karşılanabilmesi ve şebekeye en az seviyede yüklenilmesi için Bataryalı Mesken GES yönetmeliğinin ivedilikle çıkması gerektiğini vurguluyor.

Mesken GES’e teşvik var mı?

Türkiye’de konutlarda kurulu gücü 50 kW’a kadar olan GES’lere tüketim fazlası elektrik satışında gelir vergisinden muafiyet sağlanıyor. Bunun dışında ülkemizde MESKEN GES için teşvik bulunmuyor. Solino Energy Genel Müdürü Bescelioğlu, Mesken GES için Avrupa’da birçok ülkede cazip teşvikler olduğunu, Çekya’da Mesken GES için ilk yatırımda yüzde 50 devlet desteği bulunduğunu, keza Almanya’da da bireysel kullanıcılar için çok cazip teşvikler ve yenilebilir enerjiye ulaşılması için uzun vadede kredi imkanları mevcut olduğunu aktarıyor.

Mesken GES pazarı ne kadar büyüyebilir?

Bescelioğlu Mesken GES’in şu aşamada müstakil konut odaklı olduğunu vurgulayarak büyüme hesabını şöyle yapıyor: “Türkiye’de 2 milyon müstakil ev olduğu düşünüldüğünde GES sahipliliği potansiyeli olarak, çatı müsaitliği ve finansal durum göz önüne alınarak 1 milyon müstakil ev üzerinden hesap yapılmaktadır. Teşvikler ve sürecin kolaylaştırılması ile önümüzdeki 3 yıl içinde Mesken GES pazarının büyük bir hızla büyümesini, pazarın yüzde 30 penetrasyona ulaşacağını tahmin etmekteyiz.”

Arçelik ise tüm güneş enerjisi sistemlerine genel bir bakışla şu rakamları veriyor: “Türkiye’de yıllık ortalama 3,7 milyon adet solar panel kurulumu yapılıyor. Yeni gelişen bir sektör için oldukça büyük bir ölçeğe ulaşmış durumda. Sadece solar panel satış hacmi ortalama yaklaşık 500 milyon dolar. Solar enerji yatırımlarına inverter, konstrüksiyon, kablo, servis ve hizmetler de eklendiğinde toplam kurulum için pazar hacmi 1,1 milyar doları buluyor.”

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın, Türkiye’nin 2053’te net sıfır emisyona ulaşma hedefi esas alınarak hazırlanan ve bu kapsamda 2035’e kadar atılacak adımları içeren Türkiye Ulusal Enerji Planına göre Türkiye 2023 sonu itibariyle 11,5 GW olan güneş enerjisi kurulu gücünü 2035’te 53 GW’a çıkarmayı hedefliyor. Güneş enerjisinde 2035’te bu kapasiteye ulaşılması halinde, güneş enerjisi Türkiye’nin toplam elektrik kurulu gücünde en yüksek paya sahip kaynak olacak. Arçelik; hem raporun hem de güncel verilerin Türkiye’de konutlarda, iş yerlerinde ve araçlarda yeşil enerji kaynaklarının kullanımına yönelik talebin artacağını gösterdiğini ve gelecek 11 yıl boyunca ortalama yıllık 3,7 GW kurulum gerçekleşeceğini öngörüyor.

Diğer yandan iklim değişikliği ile mücadele kapsamında da güneş enerjisinden daha fazla yararlanabilmek ülkelerin öncelikli gündem maddeleri arasında yer alıyor. Dr. Emrah Bıyık, GES’lerin elektrik üretimi sırasında karbon emisyonuna neden olmadığını ancak yine de GES’lerde kullanılan ekipmanların üretimi sırasında bir karbon salımı meydana geldiğini, bununla birlikte, sistem ile elektrik enerjisi üretiminin ortalama 25-30 yıl olduğu düşünüldüğünde karbon nötr bir dünya için kullanımının oldukça faydalı olduğunu ekliyor.

Türkiye’nin elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 20’lik kısmının konutlarda gerçekleştiği düşünüldüğünde, tüketicinin bütçesi ve sıfır emisyon hedefleri rotayı ilk yatırım maliyeti yüksek olsa da uzun vadede ucuz ve sürdürülebilir olan temiz enerjiye çeviriyor. Ancak Avrupa’ya ve rekabet içinde olduğu ülkelere kıyasla Türkiye, yenilenebilir enerjiyi tabana yaymakta hala ilk adımlarını atıyor görünüyor.

EDİTÖRÜN NOTU: Güneş enerjisi sistemlerinin hem müstakil konutlarda hem de apartmanlarda benzer verimlilikte kullanılabiliyor. Ancak apartmanlarda tüm kat maliklerinin onayının gerekmesi, daha sınırlı çatı alanlarının bulunması ve ortak enerji kullanımı gibi nedenlerle sektör öncelikli büyümeyi müstakil konutlardan bekliyor.